Belli bir amaca hizmet etmek için bir araya gelmiş mal topluluklarına vakıf denir. Siz usulüne uygun bir şekilde kamuya veya halka yarar bir iş yapmak istiyorsanız öncelikle vakıf kurmayı denemelisiniz.
Çoğu zaman insanlar dernek kurmayı daha mantıklı buluyor. Fakat belirtelim ki günlük hayatta sıklıkla karşılaştığımız dernekler vakıflardan, en az 7 kişi ile kurulabilmesi ve insan toplulukları olarak sınırlandırılması açısından temel bir ayrımla ayrılmakta. Bu yüzden bir mal devri, para desteği söz konusu ise dernek yerine vakıf kurulması daha kolay ve de anlamlı.
Öncelikle tarihte çok eskiden beri vakıf anlayışının olduğunu ve Osmanlı’dan bu yana süregelen bazı topluluklar olduğunu iletelim. Örnek vermek gerekirse Bezm-i Alem vakfı Osmanlı döneminde kurulmuş olup hala daha işleyişi devam etmektedir.
Bu yönüyle Vakıfçılık Cumhuriyet tarihimizden bile eski. İktisadi anlamda vakıf; kişisel çalışma ve gayretle elde edilen imkânların ve mal varlığının gönül rızasıyla paylaşılmasını öngören hukuki bir sistemdir. Nitekim Vakıflar Genel Müdürlüğü’nden alıntıladığımız gibi “Vakıfların Anadolu’da hızla yaygınlaşıp önemli hale gelmesinde “sadaka, infak ve hayırda yarışma” ya teşvik edici mahiyetteki ayetlerin yanı sıra şu hadis-i şerifler etkili olmuştur.”
“Âdemoğlu vefat edince ameli kesilir; ancak üç husus müstesna: Sadaka-i cariye, faydalı ilim ve kendine dua eden hayırlı evlat”
“İnsanların en hayırlısı insanlara faydalı olandır. Malın en hayırlısı Allah yolunda harcanandır. Vakfın en hayırlısı da insanların en çok duydukları ihtiyacı karşılayandır.”
Dolayısıyla vakıfların bu yönde derin bir amaca hizmet etmesi de bir hedef olmalı. Mirasa yönelik ölüme bağlı tasarrufla vakıf kurulması dışında genel olarak vakıflar hayır amacı ile kurulmakta.
Şunu da bahsedelim: “Sokak Hayvanları”na yardım etmek için de bir vakıf kurabilir ve bünyesinde faaliyet gösterebilirsiniz. Bu, işlemlerin daha sağlıklı olmasını ve resmi işlerde muhatap bulmanızı sağlayacaktır. Aynı şekilde mama toplama, depolarda tutma ve dağıtma işleri de vakfın resmiyeti sayesinde hızlı bir şekilde gerçekleşebilir. İnsanların resmi tüzel kişiliğe sahip bir vakfa olan güveni daha fazla olacağından, pek çok kapının kolaylıkla açılacağını da belirtelim.
Türk Medeni Kanunu’na göre Vakıflar, gerçek veya tüzel kişilerin yeterli mal ve hakları belirli ve sürekli bir amaca özgülemeleriyle oluşan tüzel kişiliğe sahip mal topluluklarıdır. Medeni kanuna göre kurulan vakıflar, kamuya yararlı vakıflar ve özel kanunlarla kurulan vakıflar olarak çeşitlidirler; farklı düzenlemelere tabi tutulmuşlardır ve genel olarak vakıflar TMK md 101-117 maddeler arasında düzenlenmiştir.
Örneğin “2021 yılında orman yangınlarından zarar görenlere destek vakfı” diye bir vakıf kurmak istiyorsunuz. Vakıf tek kişi ile dahi kurulabildiğinden tek başınıza notere gidip kurmak istediğiniz vakfı noterde tescil ettirerek işlemlere başlayın. Daha sonra bu vakfın kişilik kazanması için yetkili asliye hukuk mahkemesine başvurmanız gerekir. Söz gelimi yerleşim yeriniz Bursa ise Erzurum Asliye Hukuk Mahkemesi'nde tescili sağlayamazsınız. Bu noktada bir avukata danışmanız, işlemlerin sıhhatı açısından daha sağlıklı olacaktır.
Vakfın en önemli unsuru amacıdır. Yukarıda bahsettiğimiz amaçlara hizmet edebilir. Vakıf hedefine ulaşabilmek için bir ticari işletme dahi işletebilir.
Vakfın sahip olmaması gereken amaçlar da vardır.
Madde 101/f 3 : Cumhuriyet’in Anayasa ile belirlenen niteliklerine ve Anayasanın temel ilkelerine, hukuka, ahlaka, milli birliğe ve milli menfaatlere aykırı veya belli bir ırk ya da cemaat mensuplarını desteklemek amacıyla vakıf kurulamaz.
Madde 116.- Amacın gerçekleşmesi olanaksız hale geldiği ve değiştirilmesine de olanak bulunmadığı takdirde, vakıf kendiliğinden sona erer ve mahkeme kararıyla sicilden silinir.
Amacın gerçekleşmesini önemli ölçüde güçleştiren veya engelleyen koşulların ve yükümlülüklerin kaldırılmasında veya değiştirilmesinde de aynı hüküm uygulanır.
Birkaç farklı prosedürden sonra vakıf kurulur ve ilan edilir. Aynı zamanda vakıflar Genel Müdürlüğü’nce tutulan sicile de kaydolur.
Ortaya koymak istediğiniz malvarlığı değerleri bu şekilde vakfa özgülenir. Bundan sonrası da size kalmış. Yardım yapmak için ya bizzat çalışmalı ve araştırma yapmalı veyahut bir kişiyi veya grubu görevlendirerek yardıma muhtaç kişileri bulmalısınız. Vakfın amacına hizmet etmesi bu yönde önemlidir. Şayet vakıf, kurulma amacına hizmet etmiyorsa sicilden silinecektir.
Vakfın sona ermesi, denetlenmesi ve kurulan vakfın geri alınması gibi durumlar da söz konusu. Bu sebeple yanlış bir adım atmamak adına bir uzmana-avukata danışmanız çok önemli.
Bursa Avukat Berat Barulay
Vakıf hakkında detaylı hukuki makale için tıklayın