Kısa bir girizgah olarak; Platon'a göre devlet denilen mekanizma büyütülmüş insandır. Sair meseleleri ilgili kitaba havale ediyorum.
Platon’un devlet anlayışı öğelerinin bir noktasına değineceğiz. Platon’un Devlet’inde Koruyucular Sınıfı’ndan bahsedeceğiz.
Platon bize bu sınıfı nasıl aktarıyor, nasıl anlatıyor? Hangi alanlarda aktarıyor? Çözüm bekleyen siyasi, toplumsal ekonomik konular, işleyiş, sistemlerin inşa edilmesi gibi konularda bu sınıfın rolü nedir?
Farazi olarak devletin üç parçalı modelini oluşturur. Bu devlet oluştuktan sonra devletin realist ve aklın hükümlerinde gelişen bir devlet olmasını söyler. Aklın hükmetmediği devletlerin adil devlet olamayacağını ifade eder.
8. kitapta ifade ettiği üzere demokratik devlet açıklaması itibari ile adil olmayan devlettir. Neden adil devlet olmasın ki? Demokrasi var demokrasi sesleri hemen yükseliyor. Neden olmasın? Çünkü her bir bireyin ayrı ayrı, bireysel olarak istek ve arzularına serbestiyet vererek toplumsal ahengi bozan bir uyumsuzluk aracı kılar. Adalet ve sosyal adalet ise ancak ve ancak toplum uyum ve ahenk ile var olabilir. Koruyucular Sınıfı tam olarak bu noktada ortaya çıkar. Bu sistemin köprüsü görevini üstlenirler. Platon koruyuculuk görevini sadece bir gruba vermez. Platon’a göre 2 tane Koruyucu Sınıfı vardır.
Birincisi askeri olarak koruyucular ki bu grup fiziksel kuvveti ve bir şeyleri kaba kuvvet ile çözme kabiliyetini kendisinde barındırır. İkincisi ise askeri grupların arasından belki de sivrilen akla ve tekliğe dayanan daha çok monarşi üzerine temellendirilmiş iktidar grubudur. Bunlar filozoflardır. Filozoflar, tanım olarak da koruyuculardır. Koruyucuların aldığı siyasi ve askeri gibi bu sınıfı geleceğe hazırlayacak her türlü eğitimi almalıdırlar.
Platon’a göre bu sınıf bütün bunların da ötesine geçebilmelidir. Çünkü filozof olarak felsefi eğitim almışlardır. Bu eğitim onları aklın himayesinde eğitir.
Sorumuzun yanıtına gelirsek koruyucular özel bir gruptur. Çünkü Platon’un Devlet’inde hayatları boyunca uymak zorunda oldukları zorlu bir talimatname vardır. Kitapta bu konu hakkında “Bütün bu duyduklarınız size tuhaf gelebilir lakin koruyucular iyi bir koruyucu olmak istiyorlarsa fedakarlıklar yapmak zorundadırlar” der.
Koruyucuların daha iyi olması; onlar için aile kavramının kaldırılması ve güçlü genlerin bu genler aracılığı ile gelecek kuşaklar aktarılması gerekmektedir. Bu da aklımıza koruyucuların seçilmesi konusunu getirmektedir. En temel kriter belirli doğal yeteneklere sahip olmaktır. İşte bu yüzden Platon kadınların da koruyucu olabileceğini söyler. Çünkü kadınların becerikli olup erkeklerin becerikli olmadığı bir konu olmadığını düşünür.
Kitabi olarak Platon’u dinleyen bu durumun nasıl gerçekleşeceğini sorduklarında ise Platon cevaben “Kadınları at sırtında savaş meydanına getireceğiz. Gençler, at sırtında yaşlıların hemen arka tarafında hizalanacak. Eğer kan görmeye dayanırlarsa savaşçı fıtrata sahip olduklarını kanıtlar. Bir diğer husus ise cesaretleri kanıtlıyordu. Ayrıca koruyuculuk için gerekli olan sertlik ve dayanıklık da sahiptirler. Bunlar ise tamamen doğal yetenektir.”
Seçilenlere “Yapmanız gerekenleri doğru bir şekilde yerine getirebilmeniz için devlet sorumluluk alacaktır. Bu işi para kazanmak için yapmayacaksınız. Maddi giderleriniz devlet tarafından karşılanacak.” Neden? Çünkü Platon insan doğasının açgözlülük veya maddi hırsa karşı zayıf olduğunu bilir. Bu hataları yaşamaları için maddi boyutun devletin görevi olduğunu ifade eder.
Devlet maddi destekle yetinmeyecek sizleri, koruyucuları kahramanlıkla anlatacak, adınız, şanınız yaşatılacak ve toplum yaptığınız fedakarlıkları unutmayacak. Ayrıca aileniz olmayacak. Cinsel hayatınız olmayacak diyerek Devlet’ince koruyucalara iki tane ödül verir.
Bu kısa yazıyı detaylıca anlamak için ne yapmalı?
Devlet kitabı okunmalı. Aristotales’in kendi siyaset okulunda bile okuttuğu, Farabi’nin üzerine yorumlar, yazılar yazdığı bu kitap neden okunmalı? Devlet neden bu kadar önemli bir metindir?
Cevabı kendisinde saklı. Devlet, klasik ve modern felsefede, siyasi felsefenin temel ve kurucu argümanıdır. Devletlerin, yöneticilerin, liderlerin, iktidarların, toplumsal sınıfların teorileri gibi birçok temel argümanın kurucu metni bu metindir.